We gebruiken allerlei apparaten om muziek te laten horen. De nieuwe, digitale techniek heeft ons genoeg mogelijkheden gegeven. Verrassend genoeg bestaat de aloude platenspeler ook nog steeds en is zelfs met een heuse come-back bezig. De echte liefhebbers weten het zeker: niets klinkt mooier dan een echte (langspeel)plaat op een platenspeler, daar kan de digitale techniek niet tegenop. Hoe werkt zo’n platenspeler eigenlijk?
Chassis
De basis van de platenspeler is de chassis, waar alle onderdelen op worden gemonteerd. Hierop bevindt zich een motor, waarmee een draaischijf in beweging wordt gebracht. Dit moet een constante beweging zijn. Bij een wisselend tempo zou het geluid vervormd raken.
Geluidsdrager
Als je muziek wilt beluisteren, leg je de geluidsplaat op die schijf. Op de plaat is een hele lange spiraalsgewijze groef aangebracht, beginnend aan de buitenrand en eindigend ergens bij het midden. De groef heeft geen constante vorm, er zijn variaties in diepte.
Arm
Op het chassis vind je ook een arm, die over de plaat bewogen kan worden. De arm staat en draait op een draaipunt op een steuntje vlak naast de schijf. Aan het uiteinde van de arm zie je een pick-up element zitten, waar een naald aan is bevestigd. Die naald wordt op de plaat, eigenlijk beter in de groef gezet. Omdat de plaat draait beweegt de naald zich via de groef van de buitenkant van de plaat naar de binnenkant.
Geluid
Tijdens de reis door de groef van het begin- naar het eindpunt, komt de naald de eerder genoemde variaties in diepte tegen. Hierdoor worden trillingen veroorzaakt. In het pick-up element is een generator bevestigd die de trillingen die de bewegende naald maakt omzet in een elektrische spanning. Deze wordt weer doorgegeven aan een versterker, die de elektrische spanning weer vertaalt in een versterkte trilling. Hierdoor kun je het geluid van de plaat horen.
De platen
Er zijn verschillende geluidsplaten die je met een platenspeler kunt afspelen. Allereerst heb je een verschil in afmeting, maar er is ook een verschil in toeren, ofwel het aantal omwentelingen dat een plaat per minuut maakt.
Oorspronkelijk kon de platenspeler platen verwerken op drie snelheden, dus je had drie verschillende toeren-getallen:
- 78 toeren
- 45 toeren
- 33 toeren
Platen die gedraaid moeten worden op 78 toeren raakten al snel uit beeld, de platenspelers die je tegenwoordig tegenkomt hebben geen mogelijkheid meer om dit soort platen af te spelen.Afmetingen
Je hebt twee verschillende standaard afmetingen van platen:
- Singles, af te spelen op 45 toeren. Op één kant van het plaatje staat maar één nummer.
- Langspeelplaten, af te spelen op 33 toeren. Per kant van het plaatje staan verschillende nummers, meestal twintig tot dertig minuten muziek.
- Extended Play (EP). Plaatjes met de afmeting van een single, maar die afgespeeld moest worden op 33 toeren. Hierdoor konden net twee nummers op één kant.
Langspeelplaat, af te spelen op 33 toeren
Single, af te spelen op 45 toeren
EP (33 toeren), met aan elke zijde twee nummers.
Dubbelzijdig
De CD’s en DVD’s van tegenwoordig kunnen maar aan één kant worden afgespeeld. Dat was bij de platen van de platenspeler heel anders, aan beide kanten kon een groef zijn aangebracht, dus de platen waren aan twee kanten bespeelbaar. Zo konden er op een single toch nog twee nummers staan, op een EP-tje had je er vier, en op een langspeelplaat een stuk of tien.
Van langspeelplaat naar de digitale wereld
Het model platenspeler dat je op de foto’s ziet afgebeeld is er een met een USB-connector. Dat maakt het mogelijk op de (langspeel)platen te digitaliseren, voor het geval dat je in je geluidsinstallatie toch geen plekje wil blijven reserveren voor een platenspeler én om je mooie oude platen te kunnen archiveren.