Soms heb je het geluk dat je een vallende ster ziet, een kort lichtspoor aan de hemel. Het volksgeloof wil dat je bij zo’n waarneming een wens mag doen. Overigens, een vallende ster is niet werkelijk een ster. Een paar keer per jaar is de kans op dit verschijnsel extra groot. Zo kun je half augustus genieten van een hele zwerm: de Perseïden.

 

Een vallende ster, een wens

Verschijnsels aan het hemelgewelf hebben altijd een bijzondere indruk op mensen gemaakt. In vroeger tijden was een onverwachte waarneming vaak een voorteken van iets goeds of juist iets heel akeligs. Ook aan het verschijnsel vallende ster kon een bijzondere betekenis worden gegeven. Het volksgeloof wil dat de waarneming van een vallende ster de aanleiding mag zijn om een wens te doen. Een geheime wens, zodat de kans dat de wens in vervulling zou gaan groter werd.

Wat zijn vallende sterren?

Een vallende ster heeft in werkelijkheid helemaal niets met sterren te maken. Het zijn kleine stukjes puin, gruis en gesteente die zich in het zonnestelsel bevinden. Dit soort materiaal noemen we meteoren en meteoroïden. Onze aarde legt een baan rond de zon af, en komt een paar keer per jaar in een gebied waar veel van dit ruimtepuin is. Stukjes van dit puin worden gevangen in het zwaartekrachtveld van de aarde en komen met onze planeet in botsing. Gelukkig zijn het geen grote stukken steen, maar gaat het om hele kleine stukjes. Door de grote snelheid, soms een paar honderdduizend kilometer per uur, worden de luchtmoleculen voor zo’n stukje puin sterk in elkaar gedrukt, verhit en gaan gloeien. Het stukje steen verbrandt in de atmosfeer. Dat geeft een korte lichtflits en dat is wat wij waarnemen. Geen echte vallende ster dus, maar een meteoriet.

Kometen en ruimtepuin

Ons zonnestelsel is niet zo leeg als we soms wel denken. Er draaien allerlei grote, maar nog veel meer kleine objecten hun baantje rond de zon. En een heel enkele keer wordt er een hoop extra materiaal aan toegevoegd. Dat kan het geval zijn als een komeet de zon nadert. Een komeet is een object dat een sterk elliptische baan rond de zon aflegt, waarbij deze het grootste deel van zijn tijd in het ijskoude donkere uiteinde van het zonnestelsel verblijft. Komt de komeet echter naar de zon, dan zal door de toegenomen hitte allerlei materiaal op het oppervlak verdampen. De komeet laat dan een spoor van materiaal, zoals stofjes, gruis en steentjes achter. Met wat geluk is zo’n spoor, ook wel staart, zelfs vanaf de aarde goed zichtbaar. Als de komeet weer vertrokken is naar de verten van het zonnestelsel, dan blijft het materiaal uit de staart achter. Onze aarde kan op zijn eigen rondgang rond de zon in het gebied komen waar dit ruimtepuin te vinden is. Dat gebeurt op vaste plekken, en dat maakt het goed te voorspellen.

De Perseïden

Elk jaar rond half augustus komt de aarde in het gebied waar de komeet Swift-Tuttle zijn puin heeft achtergelaten. Dat levert dus elk jaar een feestelijk vuurwerk aan de hemel op, meestal met het hoogtepunt in de nachten van 13 en 14 augustus. Op dat moment staat het sterrenbeeld Perseus op de achtergrond aan de hemel. Daardoor lijkt het voor ons als waarnemers op aarde alsof de meteorenzwerm afkomstig is uit dat sterrenbeeld Perseus. Vandaar de naam: Perseïden.

Opvallend

Tijdens het hoogtepunt van de zwerm kun je misschien wel 85 vallende sterren per uur zien. Vlak voor of na dat maximum zijn het er rond de 65, ook nog een leuk aantal. Omdat de zwerm niet al te smal is kunnen we er een paar dagen van genieten, de dag voor of na het maximum zijn er toch nog zo’n 40 per uur waar te nemen. De meteorieten van deze zwerm kenmerken zich door de grote snelheid en hun helderheid. Soms zich je de vurige sporen nog eventjes nalichten.

Waarnemingen

Half augustus is voor veel mensen in hun vakantietijd. Een mooie gelegenheid om er eens goed voor te gaan zitten. Een ander voordeel is dat veel mensen deze periode doorbrengen in een vakantiehuisje of op een kampeerterrein. Allemaal plaatsen waar er minder lichtvervuiling van nabijgelegen grote steden is, waardoor je de sterrenhemel beter kunt zien. En dus ook het hemelse vuurwerk van de Perseïden. Er zit ook een nadeeltje aan de waarneming in de zomerperiode. Omdat de zon pas heel laat ondergaat en al weer vroeg opkomt, is de periode dat het echt donker is kort, en in de vroege uurtjes van de nacht.

Ga er maar eens goed voor zitten

Het is bijzonder om zo’n groot aantal meteorieten of vallende sterren te zien, of je nu wel of niet een flinke partij geheime wensen achter de hand hebt. Ga er maar eens goed voor zitten. Waar je op moet letten:

• Het weer moet natuurlijk meewerken. Is het bewolkt, dan zal er helaas geen vuurwerk aan de hemel verschijnen.
• Vermijd plekken met veel omgevingslicht.
• De sterrenhemel is boven je, als je blijft staan om te kijken ga je last van je nek krijgen. Zorg dus voor een gemakkelijk ligstoel, zodat je prettig en comfortabel van al het moois boven je kunt genieten.
• In de zomer zijn de temperaturen meestal prettig, maar het kan in de nachtelijke uurtjes toch afkoelen. Het kan slim zijn een trui bij de hand te houden.
• Iets te drinken of te snoepen, niet alleen lekker, maar het houdt je ook wakker.
• Je hebt geen hulpmiddelen zoals verrekijkers of telescopen nodig, het blote oog is meer dan voldoende om de talloze meteorieten te zien oplichten.
• Een lijstje wensen. Je weet immers nooit of ze toch niet uitkomen als je de vallende sterren ziet…