Je leest er een enkele keer iets over in de krant of in een gemeentelijk schrijven. Het nieuwe stadswapen of de nieuwe gemeentevlag is goedgekeurd door de Hoge Raad van Adel. Wat is dat voor een raad, en wat behelst het werk van de Hoge Raad van Adel?

Hoge Colleges van Staat

In Nederland zijn een aantal Hoge Colleges van Staat actief, colleges met een grondwettelijk verankerde zelfstandige en onafhankelijke positie. Hiertoe behoren onder andere:

• De Eerste Kamer der Staten-Generaal
• De Tweede Kamer der Staten-Generaal
• De Raad van State
• De Algemene Rekenkamer
• De Nationale Ombudsman

In diverse periodes in de geschiedenis, tussen 1814 – 1819 en 1844-1852 werd ook de Hoge Raad van Adel officieel hiertoe gerekend. Tegenwoordig wordt de Hoge Raad van Adel door velen ook nog als een Hoog College van Staat beschouwd.

Koninklijke adviseur

De Hoge Raad van Adel bestaat sinds 24 juni 1814, toen nog als Collegie van Heraldie. Dit college was in het leven geroepen om de koning te adviseren in zaken die de adel op de een of andere wijze betrof. Al in 1820 vond er een wijziging plaats en vormde het Collegie van Heraldie geen post op de rijksbegroting meer. In 1848 werd de grondwet ingrijpend gewijzigd en werden de rol en de verantwoordelijkheden van de koning beperkt. Vanaf dat moment was de Hoge Raad van Adel niet meer enkel de adviseur van de koning, maar voortaan van de Kroon. Ofwel: van de koning in zijn rol als hoofd van de regering, bijgestaan door de ministers die in staatsrechtelijke zaken de ministeriële verantwoordelijkheid dragen.

Een nieuw gemeentewapen

Het meest bekende werk van de Hoge Raad van Adel ligt op het terrein van de heraldiek. Bijvoorbeeld op het moment dat door een gemeentelijke herindeling een nieuwe gemeente ontstaat, zal de nieuwe gemeente vaak ook een nieuw gemeentewapen en gemeentevlag kiezen. Op de vlag en het wapen worden symbolische voorstellingen gebruikt, die vaak iets zeggen over de vroegere kernen die nu samen de nieuwe gemeente vormen of over de nieuw ontstane gemeenschap. Je kunt echter niet zomaar willekeurige voorstellingen bij elkaar zetten om een nieuw wapen in elkaar te knutselen. Je zult in het nieuwe wapen rekening moeten houden met familiewapens, historische banden en symbolen, plaatselijke adel, e.d. Om te voorkomen dat er toch ondeskundig en foutief iets wordt gemaakt moet een ontwerp voor zo’n nieuw gemeentewapen dus altijd eerst de goedkeuring hebben van de Hoge Raad van Adel, zodat het nieuwe ontwerp getoetst kan worden.

Taken en verantwoordelijkheden van de Hoge Raad van Adel

Dat brengt ons op het takenpakket van de Hoge Raad van Adel:

• De Nederlandse adel in het Koninkrijk der Nederlanden wordt geregistreerd en bijgehouden.
• De samenstelling en de wijzigingen van de verschillende wapens van gemeentes, provincies, waterschappen en andere publieksrechtelijke lichamen of instellingen.
• Tot 1919 hield de Raad zich ook bezig met de wapens van privaatrechtelijke instellingen, zoals bijvoorbeeld van kerken.
• Uitbrengen van adviezen over de wapens en de vlaggen van het Koninkrijk der Nederlanden en over de standaarden van de leden van het Koninklijk Huis. Al dit soort wapens en vlaggen worden bij Koninklijk besluit vastgesteld.
• De vlaggen van provincies, waterschappen en gemeenten worden bijgehouden in een vlaggenregister. Hierin worden de betreffende vlaggen geregistreerd en tot in detail beschreven.
• De minister van Defensie krijgt advies van de Raad over de bij de krijgsmachtonderdelen te gebruiken emblemen en medailles.
• Advies aan de minister van Algemene Zaken over naamgeving, titels en wapens van leden van het Koninklijk Huis.
• Advies aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in zaken die de adel betreft.
• Advies aan de minister van Justitie als er een verzoek is ingediend tot de wijziging van een naam, waarbij namen van adellijke geslachten, heerlijkheden e.d. betrokken zijn.

Wie zitten er in de Raad?

De Hoge Raad van Adel is niet groot en bestaat uit een voorzitter en enkele leden, die door de Kroon voor het leven worden benoemd. Sinds 2015 bestaat de raad uit:

• Jonkheer mr. Johan Pieter de Savornin Lohman (voorzitter, sinds 2015)
• Jonkheer dr. F.K.M. van Nispen tot Pannerden (lid, sinds 2002)
• Mr. H.C.R.M. baron de Wijkerslooth de Weerdesteijn (lid, sinds 2005)
• Drs. R.M. Barones van Pallandt (lid, sinds 2010)
• Mr. C.J.A. barones Snouckaeart van Schauburg-Buchwaldt (lid, sinds 2012)

Secretaris van de Hoge Raad van Adel is sinds 2015 mr. M.R.M.M. Scheidius
Daarnaast heeft de Raad twee medewerkers én een wetenschappelijk medewerker in dienst.

Toegankelijkheid

Informatie van de Hoge Raad van Adel is toegankelijk. Je kunt een kijkje nemen op de website, www.hogeraadvanadel.nl, maar je kunt ook snuffelen in de publicaties in de studiezaal van de Hoge Raad van Adel in Den Haag. De studiezaal is open op werkdagen tussen 9:30 en 16:30u. Maak wel eerst even een afspraak.