Stap in de wereld van het boek, een fascinerende wereld vol informatie, verhalen en verrassingen. De geschiedenis van het boek gaat ver terug in het verleden, al vóór de uitvinding van de boekdrukkunst waren er al boeken. Museum Meermanno in Den Haag heeft een indrukwekkende collectie boeken, die de geschiedenis van het boek prachtig in beeld brengt, maar ook het moderne boek wordt niet vergeten.

Afbeelding door Tom Hermans via Unsplash

Meerman en Van Westreenen

De geschiedenis van Museum Meermanno begint met Johan Meerman (1751-1815) en zijn achterneef W.H.J. baron van Westreenen van Tiellandt (1783-1846). Johan Meerman was een fervent boekenverzamelaar. Hij had zijn belangstelling voor boeken hij van zijn vader, Gerard Meerman, die met het verzamelen van boeken was begonnen. Ook Van Westreenen was een echte verzamelaar van boeken, met een eigen collectie. Een deel van de collectie van Meerman werd aan zijn verzameling toegevoegd. Van Westreenen was zich bewust van de grote waarde van de boekencollectie voor de Staat en het Nederlands cultureel erfgoed en liet de gehele collectie na aan de Staat der Nederlanden. Overigens ging de belangstelling van Van Westreenen verder dan boeken. Hij verzamelde ook voorwerpen uit de klassieke oudheid. Deze zijn, met souvenirs van zijn reizen en zijn familieportretten ook in het tegenwoordige museum te zien.

Museum Meermanno

In 1853, vier jaar na het overlijden van Van Westreenen werd zijn woning ingericht als een boekenmuseum. Op de gevel van het pand werden in grote capitalen de namen van de grondleggers van de collectie, Meerman en Van Westreenen in reliëf aangebracht, maar dan in gelatiniseerde vorm: Musuem Meermanno-Westreenianum. Een deftige, maar lange en moeilijk klinkende naam, daarom wordt tegenwoordig een verkorte vorm aangehouden: Museum Meermanno.

Een bijzondere collectie

De oorspronkelijke collectie van Meerman en Van Westreenen is aanzienlijk uitgebreid, o.a. door diverse legaten van mr.J.F. van Royen (1878-1942) en jhr M.R.Rademacher Schorer (1888-1956). Tegenwoordig omvat de collectie zo’n 20.000 boeken uit alle perioden van de boekgeschiedenis van Europa, een geschiedenis die begint in de zesde eeuw na Christus.

Handschriften en incunabelen

De boekgeschiedenis begint met originele middeleeuwse handschriften. De naam zegt het al, deze werden destijds geheel met de hand geschreven, geïllustreerd en versierd. Kom je dergelijke versieringen tegen in het werk, dan wordt gesproken van verluchte handschriften. Dat met de hand schrijven en overschrijven van boeken was – letterlijk – een monnikenwerkje! Na de uitvinding van de boekdrukkunst verscheen rond 1452 het eerste gedrukte boek. Hiermee begon de babytijd van de boekdrukkunst, een periode waarin men aanvankelijk zoveel mogelijk handgeschreven teksten probeerde te imiteren. De boeken uit deze periode worden incunabel genoemd, ofwel wiegendruk. Deze periode loopt tot ongeveer 1500. In museum Meermanno zijn diverse oude handschriften te bewonderen en ook een aantal van deze incunabelen.

Geschiedenis van het schrift

Voor het maken van handschriften en boeken moet er een duidelijk schrift zijn, afspraken over de vorm van letters en de klanken die ze voorstellen. De geschiedenis van de ontwikkeling van dit schrift is in het kort te volgen in museum Meermanno.

Boekenzaal

Het inrichten van een museum in een oud, monumentaal pand heeft zijn voordelen. Elementen als de 19e-eeuwse boekenzaal komen hier uitstekend tot hun recht. In deze boekenzaal kun je enkele van de pronkstukken van de collectie bewonderen.

Bijzondere verzamelingen

Boeken hebben bestaan in allerlei maten en vormen. In het museum kun je een vaste presentatie bekijken van een collectie van ruim 1500 miniboekjes, verzameld in de Bibliotheca Thurkowiana. Regelmatig kun je ook in een van de wisselende presentaties genieten van exlibris. Een exlibris, letterlijk: ‘uit het boek’ was een gedrukt eigendomsmerk in een boek. Iedere boekeigenaar had zo zijn eigen exlibris, en er waren bijzondere fraaie exemplaren in omloop.

Niet alleen oude boeken

Voor het museum begint de geschiedenis van het boek al in de zesde eeuw, maar dat betekent niet dat het alleen oude boeken en handschriften zijn die je hier kunt bekijken. Ook voor het moderne boek in al zijn verschijningsvormen is er ruimte. En natuurlijk zijn er een aantal keer per jaar bijzondere tentoonstellingen die een bijzonder licht laten schijnen op het oude of het moderne boek.

Meer dan boeken alleen

Naast de vele boeken en handschriften biedt het museum ook onderdak aan de rariteitenverzameling die door Meerman en Van Westreenen was aangelegd. Eén van de ruimtes in het museum biedt ruimte voor diverse belangrijke Griekse, Romeinse en Egyptische oudheden.

Breng eens een bezoekje

Door te lezen verbreed je je horizon, neem je kennis van informatie of kun je op reis in werelden die ver weg of dichtbij kunnen bestaan. Al die kennis, al die verhalen is verzameld in boeken. De liefhebber van het geschreven en gedrukte boek kan zijn hart ophalen bij de fascinerende collectie van Museum Meermanno in de Prinsessegracht in Den Haag.