Wie een bezoek brengt aan de Noord-Brabantse hoofdstad ’s-Hertogenbosch kan niet om de Sint-Jan heen. Het gebouw, dat officieel de naam ‘Kathedrale basiliek van Sint-Jan Evangelist’ draagt, is een van de hoogtepunten van de gotiek in Noord-Brabant.

 In 1185 werd aan de noordgrens van het Hertogdom Brabant door hertog Hendrik I een nieuwe vestingstad gebouwd. Hiervoor koos hij het mondingsgebied van de riviertjes Aa en Dommel, die samengingen in de Dieze die vervolgens in de Maas uitmondde. De stad kwam vlak bij Orthen, waar de hertog al een landgoed bezat.  De nieuwe stad, waar Orthen tegenwoordig onderdeel van is, kreeg de naam ’s-Hertogenbosch.

 In een tijd dat het geloof een grote rol speelde was het vanzelfsprekend dat de bewoners zondags ter kerke gingen. De nieuwe stad had aanvankelijk geen eigen kerk, dus de bewoners waren aangewezen op de San Salvator-kerk in Orthen. Een onwenselijke situatie, reden voor de hertog om een stukje buiten de toenmalige stadsmuren  aan de stad te schenken. Hierop verrees vanaf 1220 de allereerste Sint Jan, nog in Romaanse stijl.  Door de nieuwe stadsmuren, waarvoor de hertog in 1318 toestemming gaf, kwam de Sint Jan binnen de stadmuren terecht.

Foto hierboven: De tegenwoordige Sint Jan bij nacht vanaf de Parade gefotografeerd. Dit is de noordzijde van de kerk.

Vanaf 1339 wordt, naar een ontwerp van Willem van Kessel, de kerk in gotische stijl herbouwd. Het bouwwerk werd stabieler door toepassing van spitsbogen en kruisgewelven. Steunberen en luchtbogen vingen het gewicht op, waardoor er meer en grotere ramen konden worden toegepast. De kerk werd groter, hoger, ruimer en lichter. Omdat men in feite om de oude Romaanse kerk heen bouwde zijn in de huidige toren hiervan nog onderdelen terug te vinden. Rond 1530 was de kerk klaar.

De Sint Jan heeft tegenwoordig aan de westzijde een toren. Oorspronkelijk was er een hogere toren in het midden van de kerk, die grotendeels uit hout was opgetrokken.  In 1584, toen de stad nog in Spaanse handen was, werd Willem van Oranje vermoord. Dat was een reden voor een feestje in het katholieke zuiden en er werd op 25 juli 1584 dan ook een speciale dankviering in de kerk gehouden. Die avond om 11 uur sloeg de bliksem in de toren in, die meteen vlam vatte. Grote delen van het dak en huizen in de omtrek gingen, mét die toren, in vlammen op. Pas in 1622 was alles weer gerestaureerd, met één uitzondering: de middentoren is nooit herbouwd, daarvoor in de plaats staat een kortere, koepelachtige toren, beduidend lager dan de toren aan de westkant.

Foto hieronder: blik op de middentoren van de Sint Jan

De kerk is geheel gebouwd met baksteen, maar is aan de buitenkant met natuursteen bekleed. Natuursteen is veel zachter en er zijn dan ook veel en langdurige restauraties nodig. De eerste grote restauratieperiode liep van 1859 tot 1946, de tweede van 1961 tot 1985, de derde van 2000 tot 2011. Ook daarna wordt er regelmatig onderhoud verricht.

Aan de buitenzijde staan diverse beelden, één ervan is het beeld van een moderne engel, die een broek draagt en een mobieltje vast heeft. Uiteraard maar met één knop, dat is voldoende voor een verbinding met de hemel. Vanaf de grond is het beeld niet heel goed te zien, maar op de foto hierboven, en ook hier moet je heel goed kijken, is de engel in het midden te vinden.

De kerk is een buitengewoon mooi staaltje van de Brabantse gotiek. Dat is niet alleen aan de buitenkant goed te bekijken, je kunt uiteraard ook aan de binnenkant de kerk bewonderen – uiteraard niet tijdens kerkdiensten.

Over enkele bijzonderheden, zoals de binnenkant van de Sint Jan, de toren en de beroemde luchtboogbeeldjes kun je binnenkort in een vervolg het een en ander lezen.

Op de foto hierboven zie je het westelijk gedeelte van de kerk tijdens een mooie carnavalsdag in 2014. 

Wist je dat je de toren van de Sint-Jan ook kunt beklimmen? Lees het hier: http://kennisplank.nl/beklimming-toren-sint-jan/