Als mensen aan elkaar iets willen duidelijk maken, komt er snel papier en een pen aan te pas. Met behulp van tekeningen, schetsen of teksten proberen ze uit te leggen waar het allemaal om gaat. Aan elkaars gezicht kunnen ze aflezen hoe de boodschap overkomt. Dankzij deze feedback is nadere uitleg of bijsturing mogelijk.

Feedback voor de groep

Als je voor een groep mensen staat om iets uit te leggen, misschien voor de klas of tijdens een voordracht of congres, is dezelfde feedback erg belangrijk. Door te letten op de reacties van je publiek kun je je verhaal aanpassen, onderdelen verder uitleggen, zodat je toehoorders geboeid blijven. Pen en papier zijn hier natuurlijk niet zo handig, maar gelukkig zijn er andere hulpmiddelen.

Hulpmiddelen

Je kunt verschillende hulpmiddelen gebruiken om je verhaal te verduidelijken. Die kun je grofweg in twee groepen verdelen. In de eerste groep zitten hulpmiddelen als:

• Flip-over
• Schoolbord
• Flanelbord
• Magneetbord
• Whiteboard

Bij al deze hulpmiddelen sta je als spreker met je rug naar je publiek op het moment dat je schrijft. Dat heeft drie nadelen:

• Je staat voor je eigen geschreven tekst
• Je bent op het moment dat je schrijft minder verstaanbaar, tenzij je werkt met kleine, draadloze microfoons
• Je ziet niet hoe je publiek reageert. De noodzakelijke feedback wordt verstoord.

In de tweede groep vind je hulpmiddelen, waar je gebruik van kunt maken zonder dat je je van je publiek afwendt:

• Computer met beamer
• Digitaal schoolbord
• Overheadprojector

De overheadprojector

Alhoewel de digitale techniek, met digitale schoolborden en computers met beamers ontegenzeggelijk met een opmars bezig is, wordt ook de overheadprojector nog verrassend veel gebruikt.  En daar is wat voor te zeggen. Een apparaat dat je gewoon ‘aan’ zet, zonder je zorgen te hoeven maken over besturingssystemen en werkende programma’s, en waarmee je ter plekke aantekeningen kunt maken om uit te leggen wat op dat moment binnen de groep aan vragen speelt.

Hoe werkt een overheadprojector?

Je legt een sheet, een transparant vel plastic op het werkvlak. Op het transparant vel plastic heb je wellicht aan aantekeningen voorbereid, of je hebt er een schema of afbeelding op gekopieerd. In de kast van het apparaat zit een lamt, die via een speciale lens de afbeelding van je transparant projecteert op een spiegel, die in de kop is gemonteerd. Die kop zit een eindje boven je werkvlak. De lamp is zo sterk, dat de projectie via de spiegel op een scherm te zien is.  Met scherpstelknoppen kun je de afstand tussen de lens en de spiegel wijzigen, waardoor je de projectie scherper kunt stellen.

Grote voordelen

Het werken met de overheadprojector heeft een aantal grote voordelen. Sommige van die voordelen zijn overigens net zo goed toepasbaar op de nieuwe generatie hulpmiddelen: de digitale borden. We zullen enkele voorbeelden bekijken:

• Eenvoudige bediening.
• Veel praktische toepassingen.
• Transparanten kun je van tevoren voorbereiden en klaarleggen.
• Een beschreven transparant uit een bepaalde les kan worden bewaard en een volgende keer kun je hiermee verder gaan.
• Tijdens de uitleg houd je contact met je groep waardoor een snelle feedback mogelijk is.
• Het wisselen van transparanten gaat heel snel.
• Je kunt transparanten over elkaar heen leggen, waardoor je afbeeldingen kunt opbouwen en combineren. Zo kun je ook een invuloefening projecteren en op een eroverheen gelegd transparant invullen. Zo blijft je origineel schoon.
• Het combineren van een whitboard of krijtbord met de projectie van een overheadprojector biedt interessante combinatiemogelijkheden. Het trekt ook net even wat meer aandacht.

Wat heb je nodig als je met een overheadprojector gaat werken?

Je ziet hieronder een lijstje. Niet alles is altijd nodig, maar het schept wel extra mogelijkheden.

• De overheadprojector zelf, uiteraard.
• Een projectiescherm. Let op: je kunt ook projecteren op een witte muur, een whiteboard of een ander soort bord.
• Transparanten, of sheets. De meeste kopieermachines kunnen op sheets kopiëren (let op dat je het goede type sheets hanteert!), zodat je er schema’s en afbeeldingen op kunt zetten.
• Stiften. Als je uitwisbare stiften gebruikt, zoals whiteboardmarkers, kun je de geschreven teksten en lijnen gemakkelijk weer wissen. Als je permanente tekeningen wil maken, dan maak je gebruik van permanente stiften. Wat je hiermee geschreven hebt kun je met water en een doekje niet wegkrijgen.
• Transparante materialen. Als je lijnen moet zetten met een liniaal, dan geeft een transparant exemplaar de toehoorders een beter zicht op wat je aan het doen bent.
• Ringbanden of bewaarmappen, waarin je transparanten kunt bewaren.
• Mini’s. Transparanten hoeven niet altijd een A4-formaat te hebben. Soms zijn hele kleine transparantjes een goed idee om dingetjes duidelijk te maken.

Handige tips

Als je gebruik wil maken van een overheadprojector is het handig om op een aantal zaken te letten, zodat hetgeen je schrijft of tekent zo goed mogelijk overkomt bij je publiek.

• Schrijf met eenvoudige lettervormen, maak geen gebruik van versieringen.
• Schrijf liever in blokletters.
• Schrijf niet al te klein, zodat de letters voldoende open blijven en ook op afstand nog goed gelezen kunnen worden.
• Maak gebruik van overlays, dus een opbouw van transparanten, zeker als je ingewikkelde schema’s en afbeeldingen wilt laten zien.
• Kleur en contrast kunnen je helpen om elementen uit te lichten. Een teveel aan verschillende kleuren, vormen en contrasten werkt averechts.
• Overval je toehoorders niet met een hele blok tekst. Beter is om twee keer een kleiner blok tekst te laten zien.
• Minimaal is vervelend. Laat je publiek niet een kwartier naar de projectie van slechts één of twee woorden kijken.

Keuze

Zoals je hebt kunnen zien is een aantal handige tips niet alleen van toepassing op gebruik met een overheadprojector, maar geldt het algemeen bij het geven van een presentatie, voordracht of les.  Dan maakt het weinig uit van welk hulpmiddel je gebruik maakt. Zeker als er geen digitaal bord voorhanden is kan een overheadprojector goede diensten bewijzen.  Ook als er wél een digitaal bord is, kan een overheadprojector net zo verrassend anders zijn, dat je daardoor al extra aandacht van je publiek trekt. Uiteindelijk is die aandacht belangrijk, zodat je je verhaal het beste kunt overbrengen.