Wie in het voorjaar eenjarige planten in de tuin wil zetten, of de plantenbakken aan het balkon fleurig wil inrichten, hoort vaak de waarschuwing daarmee te wachten tot na de ijsheiligen. Deze term speelt in de volksoverleveringen en in de volksweerkunde nog steeds een prominente rol. Maar waar komt dit begrip eigenlijk vandaan, en wat moeten we er nog mee?

Heiligen

Het woord ‘heiligen’ suggereert een kerkelijke oorsprong, en dat is inderdaad het geval. In de katholieke kerk worden heilig verklaarde mensen ieder op hun eigen naamdag vereerd. In de maand mei zijn dat, vanaf 11 tot 15 mei, achtereenvolgens de heiligen met de welluidende namen Mamertus, Pancratius, Servatius van Maastricht, Bonifatius van Tarsus (dat is dus níet de Bonifatius die in 754 in het Friese Dokkum het leven liet) en Sophia van Rome. Samen worden deze heiligen de ijsheiligen genoemd. In sommige landen worden hier de eerste drie of de eerste vier bedoeld. Er zijn ook landen waar in deze periode net even andere heiligen in het zonnetje worden gezet, bijvoorbeeld in Hongarije houden ze het op 12, 13 en 14 mei.

Weerkunde

In feite gaat het niet precies om de genoemde heilige personen, maar om het moment in het jaar. Halverwege de maand mei zijn we al aardig op weg naar de zomer en is de kans op nachtvorst nog maar erg klein. En in de mogelijkheid van die nachtvorst, met de mogelijke schadelijke gevolgen voor het jonge gewas, ligt het belang van de ijsheiligen. Overigens is er geen enkele garantie dat er na 14 of 15 mei geen nachtvorst meer zal zijn. In weerszaken wordt nu eenmaal geen garantie gegeven, zo werd er in de nacht van 25 op 26 juni 2013 ook nog nachtvorst gemeten. Het gaat hier dus uitdrukkelijk op ‘de kans op’, en die is vanaf de tweede helft van mei inderdaad gering.

Pas ná de ijsheiligen planten

Wie niet wil dat de nachtvorst de jonge, eenjarige plantjes beschadigt kan het beste het jonge gewas  pas na de ijsheiligen planten. Het zou toch jammer zijn als de jonge plantjes kapot vriezen. Of je nu kiest voor toch wat eerder of netjes vanaf half mei te planten, het is altijd verstandig het weerbericht in het voorjaar goed in de gaten te houden. Heb je de jonge plantjes in de tuin of in de plantenbakken buiten staan, dan kun je bij gevaarlijk lage temperaturen altijd de bakken binnenhalen, of de planten in de tuin afdekken.